دروس و منابع کارشناسی ارشد حقوق کیفری اطفال و نوجوانان
- جمعه, ۲۲ شهریور ۱۳۹۸، ۰۱:۲۵ ب.ظ
- ۰ نظر
دروس و منابع رشته حقوق کیفری اطفال و نوجوانان در مقطع کارشناسی ارشد
در حال حاضر (سال 1402) سه دانشگاه در ایران، در مقطع کارشناسی ارشد حقوق کیفری اطفال و نوجوانان، دانشجو پذیرفته و آن را ارائه می دهند. لازم به اشاره است که در تمامی موارد ذیل، لازمه درک مفاهیم دروس مربوط به اطفال و نوجوانان، آشنایی با منابع کلی آن است مانند حقوق جزای عمومی اطفال، که می بایست با مبانی حقوق جزای عمومی آشنا بود یا دادرسی کیفری اطفال که باید قبل از آن، کلیات آیین دادرسی کیفری را دانست بنابراین، کتابهایی مانند جزای دکتر اردبیلی یا دادرسی کیفری جناب دکتر خالقی، مقدمات درک مبانی کیفری اطفال است و نیازی به ذکر آن به عنوان منبع نیست. دروس اختصاصی این رشته و منابع آن به شرح ذیل می باشد: (غیر از این دروس، بدیهی است که متون حقوقی به زبان انگلیسی، پزشکی قانونی و سمینار نیز ارائه خواهد شد):
1- مبانی فقهی حقوق اطفال و نوجوانان
منبع: متاسفانه این درس، فاقد منبع فقهی است به این دلیل که در فقه امامیه، به حقوق اطفال به طور وسیع پرداخته نشده است اما مباحث مربوط به بلوغ و حجر در کتاب لمعه، شرح لمعه و جواهر الکلام، در حال حاضر منابع این درس است.
2- حقوق جزای عمومی اطفال و نوجوانان
منبع: منبع اصلی این درس، مباحث مربوط به «مبانی مسئولیت کیفری کودکان» است که هم اکنون کتابی که بتوان آن را به عنوان منبع درسی دانشگاهی در حد کارشناسی ارشد معرفی کرد وجود ندارد. اما کتاب مبانی مسئولیت کیفری اثر آقای دکتر منصور میرسعیدی را می توان معرفی کرد که آن هم سالهاست توسط نشر میزان منتشر نشده و در بازار وجود ندارد.
3- دادرسی ویژۀ اطفال و نوجوانان (1)
منبع: دو منبع برای این درس می توان نام برد: الف) از حیث فهم اصول و قواعد دادرسی: کتاب دادرسی ویژۀ اطفال اثر خانم دکتر شهلا معظمی که این کتاب تنها به قواعد اشاره شده و نه روند دادرسی ب) از حیث بررسی روند دادرسی اطفال در ایران کتاب دادرسی کیفری اختصاصی اطفال و نوجوانان بزهکار اثر محمدعلی جهانی پور (انتشارات شهردانش) را می توان نام برد. معمولاً در دادرسی (1) به تاریخچه دادرسی اطفال و رسیدگی به جرایم اطفال در مرحلۀ تحقیقات مقدماتی پرداخته می شود.
4- کیفرشناسی اطفال و نوجوانان
منبع: این درس نیز در حال حاضر فاقد منبع می باشد. اما نیاز است ابتدا اصول کیفرشناسی مطالعه شده و سپس به مبحث مربوط به شناسایی اقدامات تأمینی و تربیتی پرداخته شود زیرا تنها همین تصمیم برای کودکان بزهکار به رسمیت شناخته شده است. اگرچه می توان در نظام حقوقی ایران نیز به حدود و قصاص اطفال پرداخت اما درس کیفرشناسی عموماً تئوریک است و به نظریه های غربی مجازات کودکان بزهکار می پردازد.
5- حقوق جزای اختصاصی اطفال و نوجوانان
منبع: این درس نیز فاقد منبع است اما به طور کلی موضوع آن حول محور جرایمی است که عمدتاً توسط کودکان ارتکاب می باید مانند سرقت، لواط و ... سپس این جرایم را از حیث سه عنصر قانونی، مادی و معنوی مورد بررسی قرار داده، مجازات آنها متناسب با سن کودک بزهکار از بین مواد 88 و 89 قانون مجازات اسلامی یافت شده و تحلیل می گردد. منبع اصلی این درس در حال حاضر الف) آمارهای رسمی مربوط به جرایم کودکان و ب) قانون مجازات اسلامی 92 و قانون تعزیرات 75 و جرایم رایانه ای 88 می باشد.
6- حقوق تطبیقی اطفال و نوجوانان
منبع: در این خصوص کتاب حقوق کیفری تطبیقی اطفال را داریم که انتشارات میزان در سال 97 به ترجمه دکتر عباس تدین روانه بازار نموده است. در این درس نیز ابتدا مفاهیم حقوق تطبیقی می بایست روشن شود و سپس به مقایسه یا بررسی تطبیقی یک نظام حقوقی اطفال با نظام حقوقی ایران پرداخته می شود. اگرچه سرفصل های این درس مصوب وزارت علوم، کمی مبهم به نظر می رسد زیرا مشخص نیست حتما می بایست با نظام حقوقی ایران نیز مقایسه ای بشود یا خیر؟ یا اینکه تنها مفاهیم و مبانی حقوق تطبیقی اطفال و روش آن مدنظر است. به نظر می رسد دومی صحیح تر باشد زیرا در یک ترم، تنها می توان همان را آموخت و فرصت برای تطبیق با نظام حقوقی ایران نیست. ضمنا عنوان درس می بایست به حقوق کیفری تطبیقی تغییر یابد زیرا این رشته حقوق کیفری است و تنها در مورد اطفال بزهکار صحبت می شود اما حقوق تطبیقی اطفال بدون واژۀ کیفری، آن را وارد مبانی حقوق مدنی نیز خواهد کرد.
7- دادرسی ویژۀ اطفال و نوجوانان (2)
منبع: در دادرسی (2) نیز بحث محاکمه اطفال و نوجوانان مطرح است که منبع اصلی آن در حال حاضر کتاب دادرسی کیفری اختصاصی اطفال و نوجوانان بزهکار اثر محمدعلی جهانی پور (انتشارات شهردانش) که بخش چهارم این کتاب یعنی آیین رسیدگی در دادگاههای کیفری را دربر می گیرد.
8- جرم شناسی اطفال و نوجوانان
منبع: این درس نیز همانند کیفرشناسی، درسی تئوریک اما فاقد منبع در مورد کودکان بزهکار است. اما اصولاً می بایست در این درس ضمن آشنایی مقدماتی با جرم شناسی اطفال، به چند نظریۀ معروف جرم شناسی غرب که اختصاص به بزهکاری نوجوانان دارد پرداخته شود مانند نظریه برچسب زنی. این نظریات در طول ترم تحلیل شده و با استفاده از آمارهای جرایم نوجوانان در داخل کشور، راه حل هایی برای کاهش آن در کلاس های درس یافت شود زیرا هدف جرم شناسی نیز همین است.
9- اجرای احکام و تصمیمات ویژۀ اطفال و نوجوانان و نظارت قضایی بر آنان
منبع: این درس نیز در حال حاضر فاقد منبع تالیفی است اما مضمون آن این است که احکام و تصمیماتی که دادگاهها بر مبنای مواد 88 و 89 قانون مجازات اسلامی در مورد کودکان و نوجوانان صادر می نمایند، در مرحلۀ اجرای احکام به چه صورت اجرا می شود. لذا ابتدا می بایست واحد اجرای احکام کیفری و وظایف آن و همچنین نهاد کانون اصلاح و تربیت را شناخت و سپس با تحلیل تصمیمات قانونی و تطبیق آن با مواد 484 به بعد قانون آیین دادرسی کیفری و آیین نامه های مربوطه که در سه سال اخیر تصویب شده، نحوۀ اجرای آن را بررسی و موشکافی نمود. منبع این درس را می بایست مواد 88 و 89 قانون مجازات اسلامی و مواد 484 به بعد قانون آیین دادرسی کیفری و همچنین مواد مربوط به تشکیل کانون اصلاح و تربیت در آیین نامه سازمان زندانها و آیین نامه اجرایی قانون اطفال بزهکار 1338 و آیین نامه اجرایی کانون اصلاح و تربیت دانست. البته این درس از سال تحصیلی 1400 جزء دروس اختیاری قرار گرفت.
10- اسناد و موازین بین المللی حقوق اطفال و نوجوانان
منبع: دو کتاب در این زمینه می توان نام برد: الف) حق دادرسی منصفانه کودکان در تعارض با قانون اثر خانم فاطمه ابراهیمی ورکیانی (انتشارات جاودانه جنگل) و ب) حقوق کیفری اطفال در اسناد سازمان ملل اثر خانم مریم عباچی (انتشارات مجد) که اولی تقریبا نایاب است و می بایست از طریق کتابخانه های دانشکده ها دریافت و صفحات مورد نظر را با رعایت حقوق مولفان آنها برای خودتان و نه به طور گسترده کپی کنید و دومی نیز تا حدودی در بازار موجود است. البته کتاب اولی (خانم ابراهیمی) کاملتر، بهتر و حقوقی تر است زیرا با دقت بالایی نوشته و تحلیل شده اگرچه عنوان آن دادرسی منصفانه است اما تاریخچۀ خوب و مختصر داشته و اشاره مفیدی به همه اسناد بین المللی راجع به کودکان و کمیته ها و تصمیمات جداگانه آنان و لوایح اسناد نموده است. کتاب دومی نیز بیشتر رونویسی و ترجمه به نظر می آید و تحلیل های حقوقی آنچنانی از آن درنمی آید.
11- تحلیل آرا و رویه قضایی ویژۀ اطفال و نوجوانان
منبع: این درس نیز فاقد منبع است. اما اصولا استاد می بایست ابتدا در چند جلسه شیوۀ تحلیل آراء قضایی و مشخصات و مختصات یک دادنامه دادگاه را به طور کلی به دانشجویان تدریس نموده و سپس در جلسات بعد با فعالیت دانشجویان، آراء قضایی دادگاههای کیفری که در مورد کودکان و نوجوانان بزهکار صادر شده و عموماً حاوی محکومیت به مجازات یا تصمیمات قضایی می باشد را در کلاس مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و به اصطلاح آن را نقد کنند. اگر استاد این درس، وکیل دادگستری با پرونده های بزهکاری نوجوانان بوده و یا قاضی دادگاه کیفری باشد، این درس، می تواند به بهترین شکل ارائه شود.