مراحل کامل اداری مالیات بر ارث سپرده های بانکی متوفیان

مراحل کامل اداری مالیات بر ارث سپرده های بانکی متوفیان

 

** توجه داشته باشید که برای عبور از تمام مراحل زیر 1- یکی از وراث نیز به تنهایی می­ تواند تمام امور را انجام دهد که فواید آن به سایر ورثه نیز تسری می ­یابد 2- یکی از وراث می­تواند با اخذ وکالت محضری از سایر وراث یا بعضی از آنها، امور مربوط به خود و آنها را با هم انجام دهد که در مراحل زیر بعدا به آن اشاره خواهد شد. 3- تمام وراث، به یکی از وکلای دادگستری وکالت می­ دهند و او تمام امور را انجام خواهد داد.

بلافاصله پس از فوت، آن دسته از بانکهایی که متوفی در آنجا حساب دارد و به شبکۀ ثبت احوال متصل هستند، تمام حسابهای متوفی را مسدود می­ نمایند که این امر حدود 3 روز زمان خواهد برد یعنی تا تقریباً 72 ساعت پس از فوت متوفی، هنوز حسابهای او باز است. برخی از بانکها از جمله احتمالا بانک سپه (بانکهای نظامی که در سپه ادغام شده اند) و بسیاری از موسسات اعتباری خصوصی و صندوق­ها، تا زمانی که شما اعلام نکنید، بر خلاف قاعده، حسابهای متوفی را همچنان باز نگه می­ دارند و احتمال برداشت برخی از وراث از این حسابها با استفاده از کارت عابربانک متوفی و دانستن رمز آنها، وجود دارد. پس برای جلوگیری از تضییع حقوق وراث، لازم است حسابها تماماً مسدود شود.

1- تنظیم استشهادیه در دفترخانه اسنادرسمی

بدیهی است که در هنگام انتقال متوفیان به آرامستان­های هر شهری، نماینده ­ای از اداره ثبت احوال، در آنجا حضور داشته و بعد از گواهی پزشک مستقر در آرامستان، مبنی بر فوت شخص و تعیین علت آن (چنانچه از موارد حساس نبوده و نیاز به کالبدشکافی به دستور مقام قضایی نداشته باشد) برگه ­ای به نام «گواهی فوت» صادر می­  نماید. صدور گواهی فوت، اولین کار اداری، بلافاصله پس از فوت یک انسان است.

ابتدا و پیش از انجام هر کاری راجع به حسابهای بانکی، می ­بایست گواهی انحصار وراثت اخذ کنید. گواهی انحصار وراثت، به این معناست که شخص متوفی، چند نفر با ذکر اسامی، وارث دارد. این گواهی، ورود هر شخص دیگری را به داخل وراث، بعد از صدور، منتفی می کند. برای صدور گواهی انحصار وراثت، ابتدا یکی از وراث به همراه سه نفر شاهد و مدارک شناسایی متوفی (شناسنامه، کارت ملی و گواهی فوت) و همچنین کارت ملی شهود، به یکی از دفترخانه ­های اسناد رسمی مراجعه می کند. در دفترخانه، سندی تنظیم می ­شود با عنوان «استشهادیه مخصوص گواهی انحصار وراثت» که در آن به مشخصات متوفی، تاریخ وفات، تعداد و اسامی وراث و مشخصات شهود اشاره شده و توسط سردفتر مورد تایید قرار می­ گیرد. این مرحله، واجد پرداخت هزینه گواهی امضا و سایر تعرفه های قانونی است که بر مبنای تعرفه های اعلام شده توسط سازمان ثبت اسناد در همان سال محاسبه می شود. بنابراین تا این تاریخ (1401) مبلغی حداقل 300 هزار تومان همراه خود داشته باشید.

2- تنظیم دادخواست گواهی انحصار وراثت

پس از تنظیم استشهادیه و صدور گواهی امضای دفترخانه، می­ بایست به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه نموده تا نسبت به تنظیم دادخواست اقدام نمایید. «دادخواست گواهی حصر وراثت نامحدود» عنوان آن می­باشد که یکی از وراث، به تنهایی نیز می­تواند آن را انجام دهد. برای این کار، به مدارک متعددی نیاز دارید: 1- کارت ملی تمام وراث (به نظر می­ رسد بسیاری از دفاتر خدمات قضایی، صرفاً کپی آن را نیاز دارند و احتیاجی به اصل مدارک نیست) 2- شناسنامه و کارت ملی شخص متوفی 3- گواهی فوت متوفی که از ادارۀ ثبت احوال صادر شده است. دفاتر خدمات قضایی در شهرهای بزرگ، عموماً دارای نوبت­ دهی است که بنا به تراکم مراجعین، ممکن است اوقات متفاوتی به شما داده شود اما بهتر است با توجه به اینکه نوبت­ دهی دفاتر خدمات قضایی، اینترنتی است، قبل از حضور، با مراجعه به سایت nobat.kdke.ir و تعیین نزدیکترین دفتر به محل سکونتتان، نوبت خود را تعیین نموده و با خیال راحت، در ساعت مربوطه در آنجا حاضر شوید اگرچه به محض حضور، ممکن است باز هم با مدتی تأخیر، کارتان انجام شود که در کشور ما کاملاً طبیعی است. قبل از حضور در دفتر خدمات قضایی، باید چک کنید که در سامانه ثنا ثبت­ نام کرده باشید. ثبت­ نام شما در سامانۀ ثنا که همان سامانۀ ابلاغ الکترونیک قوه­ قضاییه است، الزامی می­ باشد و بدون ثنا، نمی­ توانید دادخواست تنظیم کنید. برای ثبت­ نام ثنا نیز می­توانید به سایت sana.adliran.com مراجعه کنید.

کاربر دفتر خدمات قضایی، پس از تنظیم دادخواست و اسکن نمودن مدارکی که در بالا گفته شد، آنها را به صورت مکانیزه ضمیمۀ دادخواستتان نموده و دادخواست را که خواهان آن، شما می ­باشید، به دفتر شورای حل اختلاف واقع در محل فوت متوفی ارسال می نماید. انجام این مرحله، مستلزم پرداخت هزینه می باشد که بستگی به مقررات تعرفۀ خدمات قضایی در همان سال تقدیم دادخواست دارد. اینجا نیز نباید کمتر از 300 هزار تومان همراه داشته باشید.

3- رسیدگی در شورای حل اختلاف

بعد از وصول دادخواست در شورای حل اختلاف، برگه دادخواست شما به یکی از شعبات ویژه امور انحصار وراثت، ارجاع داده می شود. به محض ارجاع به شعبه، پیامکی از طرف قوه قضاییه و با سرشناسۀ adliran برای شما ارسال خواهد شد که در آن گفته شده که «پرونده شما با شماره کلاسۀ مثلاً 100 به شعبه 25 شورای حل اختلاف ارجاع شد». هیچ پرداخت یا هیچ لینکی در این پیامکها وجود ندارد. دفتر شعبه و اعضای آن، پس از بررسی دادخواست و ضمائم آن، صلاحیت خود را بررسی نموده و چنانچه در حوزۀ قضایی محل فوت متوفی باشند، شروع به رسیدگی می نمایند. در صورت ناقص بودن مدارک، ابلاغیه­ ای برای خواهان یا وکیل او صادر شده و موارد نقص ذکر می­ شود. مهلتی برای رفع نقص تعیین شده که چنانچه نقص یا نقایص برطرف نشود، دادخواست رد خواهد شد و مجبور هستید که مجدداً به دفتر خدمات قضایی مراجعه و دادخواست با مدارک کامل تنظیم کنید.

در صورتی که مشکلی وجود نداشته باشد، دفتر شورای مربوطه، متن دادخواست را در سامانۀ آگهی های الکترونیک قوه ­قضاییه به نشانی agahi.adliran.ir (قسمت آگهی­ های اعلامی) درج نموده و به مدت 30 روز مهلت تعیین می­ کند تا چنانچه هر شخصی به هر دلیلی، به متن این دادخواست اعتراض داشت یا نام او در میان وراث ذکر نشده بود، به دفتر آن شعبه مراجعه نماید. بعد از سپری شدن این مدت و عدم وقوع اعتراض یا مشکلی در دادخواست، شعبۀ مربوطه، دادنامه ­ای صادر خواهد نمود که به آن «گواهی حصر وراثت» می­ گویند. در این گواهی، اسامی تمام وراث و میزان سهم­ الارث آنان مشخص شده و سازمان­های بعدی، بر مبنای آن، امور مربوط به متوفی را انجام خواهند داد. این دادنامه، پس از صدور، به سامانه ابلاغ شما ارسال خواهد شد. نشانی سامانۀ رسمی ابلاغیه­ های قوه­ قضاییه eblagh.adliran.ir می­ باشد که با استفاده از رمز عبور اولیه و رمز موقت خود که در موقع ثبت­ نام ثنا دریافت نموده­ اید، می­ توانید آن را مشاهده کنید. فایل پی­ دی ­اف دادنامۀ خود را از این سامانه استخراج و ذخیره کنید و چند بار از روی آن پرینت بگیرید که در مراحل بعدی، آن را از شما می­ خواهند.

4- امور اداری مربوط به سازمان امور مالیاتی

بعد از اخذ گواهی حصر وراثت، می ­بایست جهت تعیین میزان مالیات بر سپرده ­های بانکی متوفی، به ادارۀ امور مالیاتی شهرستان محل فوت متوفی مراجعه کنید. در ادارۀ امور مالیاتی، شما باید به «واحد ارث» مراجعه نموده و پرونده تشکیل دهید. در آنجا یک فرمی به شما داده خواهد شد که با عنوان فرم ماده 34 شناخته می­ شود. در این فرم، مشخصات متقاضی (یعنی شما) و مشخصات فرد متوفی و لیست کاملی از اموال متوفی می­ بایست درج شود. نقطه­ چین­ ها و جاهای خالی زیادی وجود دارد که باید پر شود اما در این موضوع که راجع به سپرده های بانکی است، قسمت سپرده­ های بانکی شخص متوفی باید تکمیل شود. در این قسمت، صرفاً کافی است تا شما به ادارۀ مالیات بگویید (بنویسید) که متوفی در کدامیک از بانک­ها یا موسسات اعتباری خصوصی یا دولتی، حساب پس ­انداز اعم از قرض­ الحسنه یا سپرده یا اوراق سپرده یا اوراق مشارکت یا اموال موجود در صندوق امانات بانک دارد. میزان موجودی حساب متوفی در هر بانکی، در این مرحله مهم نیست و می ­توانید بگویید که نمی­ دانید.

چنانچه اصلاً مطلع نیستید که متوفی در چه بانکی حساب دارد، می­ بایست با متصدی مربوطه، موضوع را مطرح کنید تا وی احتمالاً با صدور نامه ­ای خطاب به شورای هماهنگی بانکها یا بانک مرکزی، تعداد حساب­های متوفی و بانک یا بانکهای عامل را استعلام نماید. در این مرحله، شما همانند یک پیک اداری عمل خواهید کرد و باید نامه ­ها را از ادارۀ مالیات به سازمان­های مخاطب تحویل و پاسخ آن را به ادارۀ مالیات عودت دهید. در صورت مشخص­ شدن بانکهایی که متوفی در آنجا حساب دارد، متصدی پروندۀ ارث، نامه­ هایی را به صورت جداگانه خطاب به هریک از بانکها نوشته و به امضای رییس حسابرسی رسانده و تحویل شما می­ دهد. در این نامه­ ها، از بانکهای مربوطه خواسته شده تا موجودی حساب متوفی یا اوراق سپرده و ... را اعلام نمایند. پس از اینکه پاسخ نامه­ ها را از بانکها گرفتید، آن را به همان مسئول مربوطه ارائه می ­دهید. در اینجا مدتی فرصت لازم است تا به پرونده، رسیدگی مالیاتی شود؛ یعنی میزان مالیات بر ارث سپرده ­های متوفی مطابق قانون مشخص گردد.

این را بدانید که چنانچه تا قبل از یک سال از تاریخ فوت متوفی، فرم مادۀ 34 را پر کرده باشید، هزینه­ های عرفی کفن و دفن و قبر و ... مشمول مالیات نخواهد شد؛ یعنی فرض کنید فردی در تاریخ 1/5/1401 فوت نموده و در تاریخ 1/4/1402 به اداره مالیات مراجعه و فرم ماده 34 پر نمودید، مثلا اگر 10 تومان کل موجودی حساب متوفی باشد، ادارۀ مالیات، بنا بر عرف محل، 4 تومان خرج کفن و دفن را از کل موجودی کم نموده و فقط 6 تومان آن مشمول مالیات می­شود. پس از ارائۀ پاسخ بانکها به متصدی ارث، برای شما تاریخی مشخص شده و گفته می­شود که در آن روز مراجعه کنید که ممکن است از 5 روز تا یک ماه، بسته به میزان تراکم کار، طول بکشد. در اینجا شما به طور کلی متوجه خواهید شد که میزان موجودی حسابهای متوفی چقدر است زیرا در مراجعه به بانکها و پرسش از مسئول مربوطه، پی به قضیه خواهید برد.

با توجه به میزان موجودی، در روزی که به ادارۀ مالیات مراجعه می­کنید، باید پول به همراه داشته باشید؛ یعنی مبلغی که قرار است به عنوان مالیات پرداخت کنید. مثلا اگر موجودی تمام حسابهای متوفی، یک میلیارد تومان باشد، طبق قانون 3 درصد، یعنی 30 میلیون تومان می­ بایست مالیات بپردازید. در آن روز به شما، قبض مالیات داده خواهد شد که یا از طریق دستگاه پوز مستقر در همان ادارۀ مالیات یا با مراجعه به بانک، مبلغ را باید پرداخت کنید. بعد از پرداخت مالیات، برگه ­ای برای شما صادر خواهد شد که به آن «گواهی پرداخت مالیات بر ارث» می­گویند. در متن آن، خطاب به تمامی بانکها، موسسات اعتباری و سایر ادارات و سازمانها، گواهی شده که آقای الف، مالیات بر ارث سپرده ­های بانکی متوفی با مشخصات فلان را کاملاً پرداخت نموده لذا تسلیم مال یا اموال مندرج در این فرم، مطابق گواهی حصر وراثت صادره از شعبه شورای حل اختلاف، از نظر مالیاتی بلامانع است. سپس لیستی از بانکهایی که متوفی در آن موجودی داشته و شماره حساب و میزان موجودی آن را قید نموده است. این فرم می بایست به امضای کارشناس و رئیس گروه حسابرسی مالیاتی برسد.

5- مراجعه به بانک

در این مرحله، شما با گواهی مالیاتی که در مرحله قبل دریافت نمودید، به بانک مربوطه مراجعه می­ نمایید. روش بانکها در پرداخت موجودی حساب متوفی به وراث، کمی متفاوت به نظر می ­رسد. قبل از ورود به بانک، لازم است که شما مدارک ذیل را به همراه داشته باشید:

1- اصل کارت ملی متوفی و 2برگ فتوکپی آن 2- اصل شناسنامه متوفی و 2برگ فتوکپی آن 3- اصل گواهی فوت و 2 برگ فتوکپی آن 4- فتوکپی کارت ملی تمام وراث. 5- اصل و دو برگ فتوکپی از گواهی پرداخت مالیات بر ارث که در مرحله قبل دریافت نمودید. 5- گواهی حصر وراثت صادره از شورای حل اختلاف (2برگ). 5- اصل اوراق گواهی سپرده بانک (چنانچه متوفی اوراق سپرده از بانک گرفته باشد).

برخی از بانکها، ممکن است کپی کارت ملی وراث را اصلاً نخواهند و برخی از بانکها ممکن است فقط یک سری کپی از کل مدارک بخواهند. بنابراین شما باید دو سری کامل از تمام مدارک، تهیه کنید تا گره ایجاد نشود و همه چیز آماده باشد. البته اخذ کپی ­های کارت ملی و شناسنامه، واقعاً بی­ مورد به نظر می­رسد زیرا اولاً قوه قضاییه در قالب پروندۀ گواهی حصر وراثت،  قبلاً تمام این موارد را احراز نموده و گواهی حصر وراثت صادر کرده و ثانیاً دولت، سالهاست که به تمام دستگاههای اجرایی و بانکها، تکلیف نموده که فتوکپی مدارک هویتی را از مراجعین نگیرند زیرا تمام دستگاهها به سامانۀ ثبت احوال اتصال آنلاین دارند و می­ توانند احراز کنند ولی فعلا چاره ­ای نیست و ما در ایران زندگی می­ کنیم؛ جایی که بانکها در آن، به هیچ دستورالعملی غیر از کنترل شدید پرداخت وام و زمان بازپرداخت آن و اخذ تأخیر، پایبند نیستند.

بعد از اخذ و تکمیل مدارک توسط بانک، آخرین اتفاق رخ خواهد داد و آن واریز وجوه حساب متوفی، به حساب وراث، بنا بر سهم­ الارث می­باشد. در اینجا اگر یک نفر از وراث، از بقیه وکالت داشته باشد یا وراث، به یک وکیل دادگستری، برای انجام این کار، وکالت داده باشند، تمام موجودی حساب متوفی، به حساب وکیل واریز خواهد شد و او موظف است بر مبنای سهم­ الارث، آنها را بین وراث تقسیم کند. عمده اختلافات بعدی بین وراث در مراجع قضایی در خصوص سهم­ الارث، از این مورد نشأت میگیرد. اگر وکیل دادگستری باشد که موردی پیش نمی­ آید زیرا وکیل، بدواً حق­ الوکالۀ خود را از موجودی حساب متوفی برداشته و بقیه را به نسبت سهم­ الارث تقسیم می­نماید یا اینکه ممکن است وراث، به وکیل بگویند که حق­ الوکاله را از حساب متوفی برندارد و طبق قرارداد وکالت، به صورت جداگانه به او پرداخت می­ نمایند. با این حال، بستگی به قرارداد حق­ الوکاله دارد ولی عموماً وکلای دادگستری، به این شکل قرارداد می ­بندند که 10 الی 20درصد از کل موجودی حسابهای متوفی را به عنوان حق­ الوکاله برداشت خواهند کرد. عمده اختلافات بعد از تقسیم ارث، در جایی است که وراث، به یکی از خودشان وکالت می­ دهند برای انجام امور مربوط به مالیات بر سپرده. بنابراین در اینجا بهترین راه این است که بانک، سهم ­الارث هر کس را طبق دادنامۀ انحصار وراثت، محاسبه نموده و مبلغ به دست آمده را به حساب هریک از وراث واریز نماید. بنابراین لازم است وراث، در آن بانک، حساب افتتاح نمایند تا پول راحت تر به حساب آنها واریز شود. در موسسات اعتباری و صندوق­ها، به نظر می ­رسد افتتاح حساب اجباری نیست و فقط هریک از وراث باید یک شماره شبا از هر بانکی که در آن حساب دارند، به آن موسسه یا صندوق داده و آنها مبلغ را به آن حساب واریز می نمایند.